Czy podoba wam się Puka?
Bardzo nam się podoba. Tak naprawdę nie za bardzo wiemy, jak wygląda Puka, ale nie chcemy urazić ojca naszego gospodarza. Nie wiemy, ponieważ kiedy tu przybyliśmy, była już późna noc. Poza tym przyjechaliśmy na pace ciężarówki, a spod brezentowej powłoki nie było zbyt wiele widać. I nawet gdybyśmy mieli możliwość podziwiania widoków, to wątpię, żeby Puka mogła przypaść nam do gustu. Miasteczka na północy Albanii raczej nie zachwycają. Co innego krajobrazy.
Albania jest piękna
Albania ma swój urok, tego nie można jej odmówić. Już wjeżdżając do tego małego, górzystego państwa, mieliśmy okazję przeżyć małe zaskoczenie. Grupka dzieciaków, przesiadujących przy drodze, tuż przy granicy z Macedonią powitała nas płynną angielszczyzną. To nie zdarzało nam się zbyt często podczas podróży przez Bałkany. Znajomość angielskiego w Albanii okazała się dość powszechna, dzięki czemu był to pierwszy kraj na naszej trasie, w którym nie mieliśmy zbyt wielu problemów z komunikacją.
Może trochę, ale to dlatego, że mowę odbierały nam widoki. Trudno rzec, żebyśmy, w czasie naszej wyprawy, nie mieli okazji łechtać naszych nerwów wzrokowych zachwycającymi krajobrazami, jednak w porównaniu z Albanią wszystko, co do tej pory widzieliśmy, blednie. Toczymy się na naszych jednośladach przez zielone góry, poprzetykane tu i ówdzie terasami pól uprawnych. Z czasem, wraz ze wzrostem wysokości, w oddali mienią się śnieżnobiałe skały.
W Albanii na każdym kroku spotkać można kozy i osiołki…
Po drodze mijamy pieszych wędrowców, śpieszących od wioski do wioski, pasterzy wraz ze stadami kóz. Z kozami trzeba uważać, nie raz zdarza się, że rogate zwierzaki nagle wyskakują z przydrożnych krzaków, prosto pod koła roweru. Drobnej rogacizny jest tu w bród, od czasu do czasu mamy okazję obserwować grupki zdziczałych osobników, wędrujących swobodnie po prawie pionowych ścianach skalnych! Poza kozami są jeszcze osiołki, można spotkać je na każdym kroku. W odróżnieniu od ich rumuńskich krewniaków, osły albańskie nie ciągną kopiastych wozów z sianem, nie pozwala im na to ukształtowanie terenu. Zamiast tego noszą pakunki przytroczone do drewnianych siodeł.
Albańskie miasta i wioski
Podczas podróży mijamy małe wioski, sprawiają wrażenie jakby ktoś na chybił trafił, krzywo powbijał domki w zbocza okolicznych gór. Krzywe, pozbijane byle jak i chwiejące się płoty jeszcze potęgują to wrażenie. W Albanii chyba pierwszy raz w życiu mam okazję podziwiać ogrodzenie wykonane z wiklinowej plecionki. O dziwo, drogę z Kukes w kierunku Szkodry pokonujemy, jadąc po gładkim, nowym asfalcie, po którym nie porusza się zbyt wiele samochodów. Najpopularniejszą marką wydaje się Mercedes, ale mam namyśli modele z lat 80. Podobnie było na Krymie, z tym że tam królowały cudeńka radzieckiej myśli technicznej.
Piękne, nowe drogi kończą się w miastach, tam równy asfalt znika, a nawierzchnia dróg wygląd jakby doświadczyła serii nalotów dywanowych. Miasteczka prezentują typ architektury podobny do tego, o jakim wspominałem przy okazji Macedonii (co jest w sumie zrozumiałe, biorąc pod uwagę ilu Albańczyków zamieszkuje FYROM): miszmasz małych, przykrytych trapezowatymi dachami domków, spomiędzy których miejscami wystają bielące się minarety, pnie się w górę, wzdłuż krętych, dziurawych dróg.
W miastach warto się zatrzymać i zajrzeć do knajpy, w której jadają miejscowi. Za grosze można kupić tu pożywny obiad, np. wspominane już, przy okazji Rumunii cevapi (tam występujące pod nazwą Matze). Z kolei jako przekąskę, spożywaną w ciągu dnia polecam byrek (burek) – bułkę na cieście przypominającym francuskie, nadziewaną mięsem (byrek ma mish), serem (me kas) lub innymi frykasami, np. szpinakiem. Buła taka kosztuje około 50-100 Leków (gdzie 1 Euro to około 140 Leków) i jest naprawdę pożywna.
Kłopoty z zaopatrzeniem
Zakupy w Albanii bywają problematyczne. Trzeba robić je w większych miejscowościach, a i tam nie uświadczymy supermarketów. Zamiast tego pozostają małe sklepiki, w których nie ma zwyczaju wystawiania cen na towarach. Łatwo się domyślić, że otwiera to sprzedawcom szerokie możliwości naciągania turystów. Na prowincji sklepy co prawda są, ale może się okazać, że nie kupimy w nich nic, co nadawałoby się na kolację! Podstawowe produkty spożywcze, takie jak chleb, sery, jajka czy mleko ludzie na wsi wytwarzają sobie sami, w sklepie mogą kupić kolorowe napoje, chipsy, ciastka i tym podobne produkty. Do tego dochodzi chemia i kartusze gazowe. Tak, w albańskim wiejskim sklepiku kupimy kartusz do kuchenki, jednak będzie to kartusz wbijany, niepasujący do większości palników turystycznych. W razie konieczności można też nabyć samą kuchenkę, z jakiegoś powodu palniki takie są tutaj bardzo popularne, a opróżnione kartusze walają się wzdłuż poboczy dróg.
A może rakija?
Pewnego razu, zajechawszy do takiego sklepiku i uświadomiwszy sobie, że nie czeka nas dziś syta kolacja, rzucamy sprzedawcy pełne nadziei: rakija? Ten uśmiecha się i przedstawia nam gamę produktów na szczycie kontuaru. Nie o to nam chodziło, z naszej strony pad magiczne zaklęcie: domaci? (to, w prawdzie, po chorwacku, ale najwyraźniej zrozumiałe i tu), po czym sprzedawca rzuca nam porozumiewawcze spojrzenie i gestem ręki zaprasza na zaplecze. Tam, z wielkiego baniaka, przelewamy do plastikowej butelki po wodzie domowej roboty trunek. Za 1,5 litra tej przyjemności przyszło nam zapłacić jakieś 15 zł.
Albańska gościnność
Jest to kraj pełen przyjaznych ludzi. Wspominałem już o dzieciakach, zagadujących nas na każdym kroku, również dorośli wykazują wiele życzliwości.
Obiad w restauracji i spotkanie z podróżnikiem z USA
W jednym z miasteczek zatrzymujemy się na kawę i piwo, a przytwierdzona do jednego z rowerów, biało-czerwona flaga zwraca uwagę jednego z miejscowych. Pozdrawia nas gromkim co słychać? i wdaje się z nami w rozmowę. Cenaj jest Albańczykiem, a naszego języka nauczył się od żony, Polki, którą poznał, pracując w Wielkiej Brytanii. Dziś jest biznesmenem, prowadzi salon samochodowy na wyspach, na co dzień mieszka z żoną w Polsce, a do ojczyzny przyjeżdża na wakacje. Po krótkiej rozmowie Cenaj nalega, abyśmy udali się nim do pobliskiej restauracji. Wsiadamy na rowery i podążamy za jego czarnym BMW, podskakując na wyboistej drodze. Lokal umiejscowiony jest na brzegu pięknego jeziora i już na pierwszy rzut oka widzimy, że nie jest to miejsce na naszą kieszeń. Mimo naszych stanowczych odmów nasz Albański znajomy upiera się, że postawi nam obiad, a kiedy ze smakiem zajadamy przyniesione nam dania, żegna się z nami, tłumacząc, że naglą go interesy. Wcinam pieczeń z koźliny z frytkami i sałatką, popijając piwem Kugalashe z Tirany. W tym czasie koło lokalu zjawia się kolejny skawiarz: Mike, Amerykanin, który podróżuje przez Bałkany z Mediolanu. On również nie ma ochoty wydawać pieniędzy na posiłek tutaj, jednak zapraszamy go do stołu i zgodnie dzielimy się z nim naszym, bądź co bądź, darmowym posiłkiem.
Spotkanie z Osamą, czyli jak trafiliśmy do Puki
Kolejne spotkanie ma miejsce wysoko w górach, kiedy podróżując drogą z Kukes, w kierunku Szkodry, zatrzymujemy się przy jednym ze źródeł. W wielu miejscach na Bałkanach natknąć się można na wystające ze skał przy drodze rury, z których cieknie świeża, czysta woda. Uzupełniając jej zapas, spotykamy kierowcę ciężarówki, który upewnia nas, że po drodze będziemy mijać wioskę, w której uzupełnimy prowiant. Ruszamy w drogę, jednak kawałek dalej dostrzegamy tę samą ciężarówkę, stojącą na poboczu. Kierowca zaprasza nas, abyśmy zabrali się z nim do jego miasteczka.
Na pace ciężarówki przez góry Albanii
Właśnie w ten sposób trafiamy do Puki. Ładujemy się na pakę, gdzie znajdujemy sobie miejsca wśród paczek makaronu, butelek z napojami i worków mąki. Jedziemy tak, w całkowitej ciemności, obijając się na wybojach i starając utrzymać równowagę, kiedy auto wchodzi z zawrotną prędkością w zakręty. Do Puki docieramy po zmroku, kierowca zaprasza nas do siebie w gości. Mężczyzna ma na imię Osama i jest muzułmaninem. W domu czeka na niego młoda żona (tak na oko w naszym wieku, czyli dwadzieścia kilka lat) gromadka dzieci oraz stary ojciec i matka. Zostajemy ugoszczeni przepyszną kolacją, w której trakcie możemy dowiedzieć się nieco więcej o kraju, w którym przebywamy.
Ciężkie życie w ubogim kraju
Osama ciężko pracuje, wozi towary, które potem sprzedaje mieszkańcom miasteczka. Prawie nie ma go w domu, wolne ma tylko święta, jednak cieszy się, że może pracować na utrzymanie rodziny. Wielu jego rodaków nie ma tego szczęścia, według słów kierowcy blisko 60% Albańczyków nie ma pracy i utrzymują się jedynie z tego, co zdołają wytworzyć w ramach swoich gospodarstw domowych. Wielu młodych zmuszonych jest emigrować za granicę. To tłumaczy zamiłowanie do nauki angielskiego.
Kolacja w albańskim domu i miejscowe zwyczaje
Kolacja, którą żona przygotowała na powrót męża (wszak nie miała pojęcia o tym, że przybędzie z gośćmi) wydaje się bardzo obfita. Najpierw dostajemy zupę rybną, potem kurczaka z ryżem, do tego kozi ser. Jest jeszcze podwieczorek- ogromny arbuz, ciasto podobne do burka, oraz przedziwne, bardzo słodkie krążki smażone na tłuszczu. W kolacji bierzemy udział my oraz kierowca z ojcem, jego żona oraz matka pozostają w kuchni. Co ciekawe, w czasie posiłku mała córeczka naszego gospodarza uwija się przy stole, przynosząc nowe potrawy, odnosząc puste talerze, sprzątając i dbając o porządek. Kiedy Osama chce zapalić papierosa, wystarczył, że wyciągał paczkę, a w tej samej chwili w rękach dziewczynki pojawia się popielniczka. Dobrze wychowałeś córkę zauważa jeden z nas. Gospodarz, rozparty na krześle, odpowiada z dumą: ona robi to dla własnej przyjemności. Ot szczęśliwa, muzułmańska rodzina.
Rankiem pomagamy naszemu dobrodziejowi rozładować ciężarówkę. Towary pakowane są w paczki, z których każda zawiera te same elementy. Później paczki trafią do klientów. W rozładunku pomaga cała rodzina, bez względu na wiek i płeć. Wkrótce żegnamy naszych muzułmańskich przyjaciół. Wsiadamy na rowery i opuszczamy Pukę, kierując się w stronę Jeziora Szkoderskiego…
