Gdy coś zginęło, Estończycy mawiają: przepadło w bagnie. Nieprzebyte moczary i torfowiska zajmują blisko 20% powierzchni kraju i, obok bezkresnych lasów zamieszkałych przez łosie, stanowią niejako wizytówkę Estonii. Ze wszystkich typów terenów podmokłych najbardziej powszechne są torfowiska wysokie, typu bałtyckiego. Jednym z nich jest właśnie Viru Raba (ang. Viru Bog), jedna z najbardziej znanych atrakcji turystycznych w Parku Narodowym Lahemaa. Z tekstu dowiecie się nieco więcej na temat tego tajemniczego miejsca, a w dalszej części artykułu znajdziecie praktyczne informacje, mapę z opisem szlaku przez bagno, a także pliki .kmz z zapisem trasy gotowe do pobrania!
Polecam również mój Przewodnik po Parku Narodowym Lahemaa, w którym znajdziecie więcej informacji o największym Parku Narodowym w Estonii.
Co kryje się w bagnie ?
Bagna od stuleci budziły w ludziach niepokój, a strach przed nieznanym pobudzał wyobraźnię, dając początek ludowym bajdom i opowieściom. Między innymi o błędnych ognikach świecących pośród mroku nocy, by zwieść na manowce ciekawskich podróżnych. Kto podążył za ich światłem, ten przepadł bez wieści. Zdradliwe i niebezpieczne, bagna stanowiły siedzibę wiedźm i potworów (oraz jednego zielonego Ogra…), trzymając z dala ciekawskich i dając tym samym schronienie także tym, którzy nie chcieli być odnalezieni: banitom, bandytom, a nawet… jednemu z najwybitniejszych władców średniowiecznej Anglii. W roku 878 Alfred, zwany później Wielkim, po upadku Chippenham zmuszony był uchodzić przed Duńczykami. Życie króla ocaliły nieprzebyte moczary Sumerset, gdzie z daleka od oczu wroga, władca powoli gromadził resztki swej armii, która później pomogła mu odzyskać królestwo.
W Estonii nie trudno o podobny widok…
Dziś, w dobie smartfonów i internetu, kiedy każdy nosi w kieszeni kamerę HD, wiemy, że na moczarach potworów już nie ma. Bezkresne torfowiska i mokradła stanowią dziś atrakcję turystyczną, a jeśli chcielibyście na własnej skórze doświadczyć uroków podróży przez bagno, w Europie nie znajdziecie lepszego miejsca niż Estonia. Przy blisko ⅕ powierzchni kraju zajętej przez obszary podmokłe, w całej Estonii natkniecie się na szlaki, które prowadzą przez torfowiska. Jednym z najbardziej znanych jest właśnie Viru Raba, a drewniana kładka poprowadzona przez bagniska pozwoli Wam zagłębić się w ten przedziwny świat.
Surowy, niegościnny świat estońskich moczarów
Skrzypienie drewna pod stopami przerywa wszechobecną tutaj ciszę, a wraz z kolejnymi krokami pogrążać się będziecie coraz bardziej w jałowym krajobrazie. W glebie brakuje składników odżywczych, a wysoki poziom wód gruntowych hamuje rozwój drzew. Karłowate sosenki porastające torfowisko tworzą karykaturę lasu. Co ciekawe, w północnej i północno-zachodniej części bagna sosny rosną znacznie wyższe. Jest to możliwe, ponieważ tereny te osuszano pod koniec XX wieku. Obniżony poziom wody umożliwił drzewom wzrost.
Centralną część torfowiska Viru porasta karłowaty las.
Czy wiesz, że…
W warunkach bagiennych sosna potrzebuje około 80-100 lat, aby wyrosnąć na wysokość zaledwie 4 -5 metrów? To mniej więcej tyle, ile osiąga dwudziestoletnia sosna, rosnąca w normalnym lesie.
Viru Raba wznosi się na kształt kopuły (stąd nazwa torfowisko wysokie) i ma charakter polodowcowy – torfowisko powstało na terenie reliktowego jeziora, które z czasem całkowicie zanikło, zarośnięte warstwą roślinności. Torf odcina bagnisko od podziemnych źródeł, a cała zgromadzona tu woda pochodzi z obfitych deszczy. Pod skorupą torfu gleba jest mocno zakwaszona, a brak tlenu oraz organizmów żywych wstrzymuje proces rozkładu. Z tego względu torfowiska kryją w sobie wiele tajemnic z zamierzchłej przeszłości. Szczególnie upodobali je sobie archeolodzy, którzy są w stanie wydobyć z wnętrz bagien prawdziwe skarby!
Flora torfowisk
Poza karłowatymi sosnami, z których zwieszają się sznury porostów, obszar bagna Viru porasta niewiele roślin. W oczy rzucają się białe, puchate kulki miejscami tak liczne, jakby torfowe pola przyprószył śnieg. To wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum), bylina, która swoje nasiona otacza baldachimem włókien, przypominających kłęby bawełny.
Śnieżnobiałe włókna wełnianki pochwowatej przypominają kłęby bawełny.
Wprawne oko dostrzeże także niewielkie, czerwone kształty. Okrągłe liście tych roślin pokrywają lśniące krople. To rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia). Choć wyglądają niepozornie, rosiczki to podstępni drapieżcy, a lepkiej rosy używają, by zwabić ofiary w swoje sidła. Nieostrożne insekty czując słodką woń, pragną posilić się smakowitym nektarem. Niestety, kleista substancja nie pozwala im już więcej wznieść się w powietrze. Wkrótce zostają strawione…
Na liściu rosiczki skrapla się kleista substancja, która najpierw wabi, a potem pomaga strawić ofiary… Sosnowa igła leżąca obok pokazuje, jak niewielką rośliną jest owadożerna rosiczka.
Nieco inną strategię przyjął inny przedstawiciel torfolubnej flory. Bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris) porasta najbardziej podmokłe części torfowisk. Tkanka w jej łodygach i kłączach wypełniona jest powietrzem, co pozwala jej przetrwać w warunkach ziemnowodnych.
Czy wiesz, że…
jałową glebę uroczyska Viru upodobał sobie także gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych, znany jako bagno zwyczajne (Ledum palustre)?Ta niepozorna roślina wydziela silnie pachnące olejki eteryczne. Ich zapach działa drażniąco na układ nerwowy i wywołuje bóle głowy. Bagno zwyczajne jest silnie trujące, a spożycie rośliny może prowadzić nawet do uszkodzenia nerek i paraliżu!
Bagienne sadzawki
Bagno, choć groźne i nieprzyjazne przyrodzie, potrafi być także piękne. Urok torfowiska można podziwiać, wspiąwszy się na wieżę widokową, skąd rozpościera się malownicza panorama. Wąska drewniana kładka wyznacza linię pewnego gruntu, a po obydwu jej stronach, jeden obok drugiego tkwią porozrzucane niewielkie sadzawki.
Grząskie torfowisko porasta gruba warstwa mchów, które absorbują wodę deszczową. Deszczówka gromadzi się w zagłębieniach. Obecność tlenu w wodzie przyspiesza proces rozkładu materii organicznej. W miarę, gdy tej ubywa, sadzawka poszerza ubytek w torfie, tym samym zwiększając swoją objętość. Taki proces trwa przez tysiące lat. Kwasy humusowe zawarte w torfie nadają wodzie kwaśny odczyn i rudobrązowe zabarwienie. Woda jest tu krystalicznie czysta, ale praktycznie pozbawiona życia. Szokiem może być widok ludzi pływających w bagiennych sadzawkach niczym w basenie…
Opowieść o torfowiskach Estonii, o tym jak powstają i o tajemnicach, które w sobie kryją kontynuować będę w kolejnych artykułach, które poświęcę tej tematyce. Odwiedzając ten mały, lesisty kraj będziecie mieć nie jedną okazję aby zapuścić się w bagienne ścieżki i na własnej skórze poczuć klimat mokradeł. Tymczasem, dla wszystkich, którzy planują w najbliższym czasie wycieczkę do Parku Narodowego Lahemaa, przygotowałem garść przydatnych informacji, które pozwolą Wam odbyć niesamowitą wędrówkę szlakiem przez bagno Viru Raba.
Viru Raba praktycznie – niezbędne informacje dla turystów
Torfowisko Viru Raba położone jest około 54 km na wschód od Tallina, w sercu Parku Narodowego Lahemaa, który przynależy do gminy Kuusalu w prowincji Harju. Na mapie parku Lahemaa bagno Viru oznaczono numerem 19. Poniższe informacje pomogą Wam zaplanować wyjazd.
Na szlaku Viru raba õpperada wznosi się drewniana wieża widokowa.
Wskazówki dojazdu
Aby dostać się do Viru Raba samochodem, należy jechać na wschód drogą E20 z Tallina do Narwy. Po przejechaniu 52 km, zobaczysz znak: Vosu 22, Loksa 15. Skręć w lewo. Około 1 km dalej, po prawej stronie drogi znajduje się parking, przy którym rozpoczyna się szlak prowadzący na torfowisko.
Komunikacja
Estonia ma dobrze rozwiniętą sieć transportu zbiorowego i na trofowisko Viru można dojechać także autobusem. Dostępne są dwie opcje:
- Autobus numer 151, który zaczyna trasę na dworcu Balti jaam 5 w Tallinie. Bilet kosztuje 3€, a wysiąść należy na przystanku Loksa Tee. Potem do przejścia zostanie Wam około 900 metrów.
- Autobus numer 363 ze stacji Tallinna bussijaam. Tutaj również finalnym przystankiem będzie Loksa Tee.
Google Mapy pomogą Wam sprawdzić rozkład jazdy autobusów, oraz trasę.
Rowerem z Tallina
Jeśli planujecie dojechać na bagno rowerem, powinniście poruszać się równolegle do drogi E20, kierując się na Maardu, a następnie na Koogi i Kupu (po drodze koniecznie odwiedźcie piękny Wodospad Jägala) . Na skrzyżowaniu drogi 260 i 85, musicie skręcić w prawo i wkrótce dojedziecie do parkingu przy którym zaczyna się szlak. Drogi są tutaj spokojne i pokryte dobrym asfaltem, więc dotarcie na miejsce nie powinno zająć Wam więcej niż 4 godziny.
Pobierz plik .gpx z zapisem trasy.
Szlak trekkingowy Viru raba õpperada (Viru Bog Nature Trail)
Dla ciekawskich turystów zarząd Parku Narodowego Lahemaa przygotował ścieżkę edukacyjną, która wiedzie wokół bagna Viru. Ustawione wzdłuż szlaku tabliczki z informacjami (w języku estońskim oraz angielskim) przybliżą Wam charakterystykę torfowisk wysokich oraz pomogą poznać bliżej ich florę i faunę.
Mapa oraz opis szlaku
Szlak Viru Raba õpperada rozpoczyna się w pobliżu parkingu. Tuż przy nim znajduje się także zadbana drewniana toaleta. Dalej ścieżka wiedzie przez las (ok. 800 metrów). W miejscu, w którym rozpoczyna się bagnisko ścieżka zamienia się w szeroką drewnianą kładkę. Kładka jest na tyle szeroka, że umożliwia wjazd wózkiem inwalidzkim i prowadzi tak aż do wieży widokowej (ok 610m). Stamtąd rozpościera się widok na malownicze bagienne sadzawki. Dalej za wieżą kładka zwęża się. Możecie podążać nią dalej i ostatecznie zrobić pełne koło wokół torfowiska Viru, wracając w pobliże parkingu. Pełna pętla ma około 6 km, a wracać będziecie przez las, mijając pola, z których dawniej wycinano torf.
Pobierz plik .gpx z zapisem trasy.
Uwaga!
Na kładce prowadzącej przez szlak Viru Raba õpperada obowiązuje zakaz jazdy rowerem. bicykle możecie zostawić koło tablicy informacyjnej, przy wejściu na kładkę (brak tu jednak dedykowanych stojaków rowerowych).
Dodatkowe informacje
- Szlak ma długość około 6 km;
- Koło szlaku znajduje się parking z miejscem na 10 samochodów, oraz toaleta;
- Część kładki dostępna jest dla osób na wózkach inwalidzkich;
- Opis szlaku Viru Bog Nature Trail;
- Mapa szlaku w formacie .pdf.
Camping Kalmeoja
W pobliżu torfowiska Viru Raba znajduje się jeden z wielu campingów przygotowanych przez RMK (estońskie Lasy Państwowe). Wszystkie obiekty tego typu dostępne są dla zwiedzających całkowicie za darmo. Jedynym warunkiem korzystania z campingu jest pozostawienie po sobie porządku.
| Położenie | Na północny wschód od torfowiska Viru, w pobliżu niewielkiego jeziorka. |
| Typ obiektu | Camping z miejscem na ognisko |
| Wyposażenie | – Miejsce na 6 namiotów, – Zadaszona wiata, – 2x grill, – 1x miejsce na ognisko z rusztem, – ławki i stoliki (jeden z zadaszeniem), – składzik na drewno, – toaleta, – śmietnik. |
| Parking | Dostępny parking dla 10 samochodów. |
| Zaopatrzenie w wodę | Jedynym dostępnym źródłem wody jest ta z torfowiska. |
| Dodatkowe informacje | – Opis campingu na loodusegakoos.ee, – Lokalizacja na mapach Google. |
