Gruzja zajmuje powierzchnię 69 700 km², z czego dwie trzecie pokrywają góry. Góry nie byle jakie, ponieważ przez północną część kraju przebiega pasmo Wielkiego Kaukazu, z Szcharą (5193 m n.p.m.), Kazbekiem (5033 m n. p.m.), Uszbą (4710 m n.p.m.) oraz innymi pięcio- i czterotysięcznikami. Na południu, oddzielony Niziną Kolchidzką, rozciąga się Kaukaz Mały, który swym zasięgiem obejmuje także tereny Wyżyny Armeńskiej. Przez środek Gruzji, grzbietem Gór Suramskich przebiega dział wodny między zlewiskami Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Ten sam łańcuch przecina Gruzję na dwie części: zachodnią i wschodnią.

Gruzja – Kraj o wielu obliczach

Na zachodzie panuje klimat subtropikalny, morski, roczna suma opadów wynosi tu 2000 mm, rosną tu figi, uprawia się bambus i herbatę, a ludzie mają nieco jaśniejszą karnację. Na wschód od Gór Suramskich ludzie są bardziej krępi, ciemniejsi, a klimat staje się bardziej suchy, kontynentalny. Suma rocznych opadów wynosi tu zaledwie 400- 700 mm, pojawia się step i pustynia. Przełęcz Suramska, według wielu geografów, stanowi jeszcze jedną granicę, oddzielając Europę od Azji. Dziewiętnastowieczny angielski podróżnik John F. Baddeley, w książce The rugged flanks of Caucasus wspomina, że jego polisa na życie obejmowała jedynie obszar Europy. Gdyby, podczas wędrówki przez przełęcz, spotkał go nieszczęśliwy wypadek, jego rodzina mogłaby nie dostać ani grosza. Wszystko zależałoby od tego, po której stronie odnaleziono by ciało.

Struktura etniczna Gruzji

Gruzję zamieszkują głównie Gruzini. Abchazowie i Osteyjczycy odseparowali się, tworząc swoje republiki, nad którymi rząd Gruzji nie ma kontroli. Autonomią cieszą się również Adżarowie, lud gruziński, czujący jednak silną odrębność. Jednak Adżaria, nie myśli o wyłamaniu się z gruzińskich granic. Kolejne duże mniejszości: Ormianie i Azerowie, zamieszkują głównie południowo-wschodnią część kraju, w pobliżu granic z tymi państwami.

Pomimo wspólnego etnosu, Gruzini pozostają mocno zróżnicowani wewnętrznie. W kraju, który liczne łańcuchy górskie dzielą na fragmenty, każda dolina zasiedlona była przez inne plemię. Dziś, na mapie politycznej Gruzji, wyróżnia się aż 9 regionów administracyjnych, a pomiędzy mieszkańcami każdej z krain zachodzą rozmaite zależności.

-W Swanetii opowiesz dowcip o Megrelach, w Megrelii o Kachetyjczykach, w Kachetii o Swanach i będziesz gość! […] Megrel nigdy nie odda córki Kachetyjczykowi, to byłaby tragedia, dla Kachetyjczyka to nie problem. W Imeretii można postawić u władzy nie-Imeretyjczyka, ale nie próbuj takiego numeru z góralami.

Wojciech Górecki Toast za przodków

Zagmatwana kaukaska lingwistyka

Na Kaukazie występuje ogromne zróżnicowanie językowe, podobno Rzymianie przybyli w te góry, nazywane przez Arabów górami języków, wraz ze stu trzydziestoma tłumaczami. Wyszczególniono tutaj około czterdziestu języków miejscowych, to niemało, zważywszy, że piszę o obszarze zajmującym mniej więcej dwie trzecie powierzchni Polski. Większa mnogość językowa występuje tylko w Papui-Nowej Gwinei. Mało tego, wiele z tutejszych dialektów ma opinię koszmarnie trudnych do opanowania. Przykładem jest Abchaski, w którym występuje pięćdziesiąt osiem spółgłosek (a w jednym z jego dialektów, zwanym bzyp, sześćdziesiąt osiem). Z kolei mowa cezyjska może poszczycić się czterdziestoma dwoma formami gramatycznymi, które pozwalają określić ułożenie obiektu w przestrzeni. Tabasaranie i Bacbijcy posiadają osiem rodzajów gramatycznych, a próby odtworzenia dialektu proto-północno-kaukaskiego przynoszą, przyprawiającą o zawrót głowy, liczbę stu osiemdziesięciu spółgłosek i fonemów spółgłoskowych. Nic dziwnego, że liczba użytkowników tych języków stale maleje. Bacbijskim posługują się mieszkańcy tylko jednej wioski w Tuszetii, arczyński zna jeszcze około tysiąca osób, około sześciuset osób mówi po chunzybsku, z kolei ubyski odszedł w niepamięć kilka lat temu, wraz ze śmiercią ostatniego użytkownika (który w ostatnich latach życia nie miał już z kim pogadać).

Gruziński język i anbani, czyli alfabet po gruzińsku

Gruziński, znacznie popularniejszy, jako jedyny z nich istniał w formie pisanej przed XIX wiekiem. Gruzini uważają, że wynalezienie swojego pisma zawdzięczają królowi Kartlii, Farnawazowi, żyjącemu w III w. p.n.e. Z kolei Ormianie twierdzą, że gruziński alfabet przyniósł w V wieku ormiański mnich, Mesrop Masztoc, wraz z pismem przygotowanym dla Ormian i mieszkańców Albanii Kaukaskiej. Zachodni uczeni zakładają, że anbani, alfabet gruziński, opracowano w IV wieku, na podstawie licznych wzorców zaczerpniętych z języka greckiego, perskiego i aramejskiego. Anbani liczy trzydzieści cztery znaki, niektóre z nich dość podobne są do liter greckich i- według kaukazologa i kartwelisty, Georga Hewitta- jest on najlepszą reprezentacją dowolnego języka kaukaskiego.

Sakartwelo, czyli Ziemia Kartlów

Mieszkańcy Gruzji nazywają siebie Kartlami, a swój kraj Ziemią Kartlów- Sakartwelo. Wielu z nich posługuje się dwoma językami- gruzińskim i rosyjskim, a w przypadku Swanów i Megreli- trzema. I choć trafić tu można na prawdziwych poliglotów, nie ma się co oszukiwać, bez rosyjskiego ciężko byłoby się tu porozumieć. Nie cały świat jest angielskojęzyczny…

Nasza podróż wieść będzie przez każdy z regionów Gruzji, śmiało mogę napisać, że poznamy cały kraj, wzdłuż i wszerz. Zaczynamy w Kutaisi, największym mieście Imeretii, skąd droga prowadzi nas przez zieloną Megrelię do Górnej Swanetii.